Ik doe het zelf! Help je kind op weg naar meer zelfstandigheid
13 maart 2024
Zelf je veters strikken, zonder zijwieltjes fietsen en helemaal zelf je brooddoos klaarmaken. Weet je nog hoe trots je was toen je die dingen zelf kon, zonder hulp van je ouders? Wel, geloof ons: niet alleen jij was trots. Bij elke stap die een kind zet in de richting van meer zelfstandigheid zijn papa en mama minstens even fier. Geef je kind dus genoeg kansen om te tonen wat het al kan. Hoe? In deze blog geven we je een zetje in de goede richting!
Opvoeden is loslaten. Niet altijd gemakkelijk, maar geeft toe: het is wel leuker als je kind af en toe al wat dingen zelf kan. De reis naar meer zelfredzaamheid en zelfstandigheid is soms een 'bumpy road', die van jou als ouder wel wat geduld vraagt. Maar ze zit ook vol fijne leermomenten, zowel voor je kind als voor jezelf.
Kleuters: begin met kleine stapjes
Voor kleuters is elke kleine stap naar meer zelfstandigheid meteen een reuzensprong. Zelf een broek aantrekken? Dat verdient op z’n minst een medaille! 🤩 Zelf 'bokes' met choco smeren: de wereldbeker! 🤭 Zelf schoenen aandoen en veters strikken: de Nobelprijs! Geen idee de welke, maar je snapt wat we bedoelen. 😇
- Geef kleintjes ook kleine taken, waarvan je weet dat ze die tot een goed einde kunnen brengen. Blokken in de bak doen, stiften opruimen, hun gezichtje wassen met een washandje of hun jas aan de kapstok hangen. Dagdagelijkse dingen waar wij als volwassenen zelfs niet meer bij stilstaan, maar die op weg naar zelfstandigheid voor kinderen wel heel belangrijk kunnen zijn.
- Heeft je kind geen zin om een taakje uit te voeren, dan kan je het leuker proberen maken. Door bijvoorbeeld een liedje op te zetten of samen te zingen. Als het liedje afgelopen is, moet het taakje gedaan zijn. Die tijdsperiode is ook behapbaar voor een kleuter, denken in minuten lukt hen nog niet. Kies voor kleurrijke speelgoedbakken, maak er een wedstrijdje van of gooi zo veel mogelijk blokken vanop een afstandje in de doos. Spelen is leren, en dat geldt ook voor zelfstandig worden.
- Je kan samen met je kindje opruimen, je schoenen in de kast zetten of een boterham smeren. Kinderen leren heel veel door te observeren, ze willen net als papa of mama zijn en doen hen graag na. Door hen te tonen hoe iets moet, begrijpen ze ook beter wat van hen wordt verwacht. Na enkele keren kan je je kind het eens helemaal zelf laten proberen. Toon en zeg wel dat je vlakbij bent als het nodig is en dat je wil helpen als het niet (helemaal) lukt.
- Zelf keuzes leren maken, ook niet zo gemakkelijk. Beperk daarom de keuzemogelijkheden: vraag niet Welke pyjama wil je aandoen? maar Wil je de rode of de gele pyjama dragen? Bied mogelijkheden aan die haalbaar zijn - stel geen appelsap voor als er alleen sinaasappelsap is - en accepteer ook de keuze die je kleuter maakt. Misschien wilde jij liever dat je kindje vanmorgen met de paarse jas naar school vertrok, maar koos hij of zij de roze? Dan leg je je daarbij neer. Je kind voelt zo dat zijn mening telt en dat je die respecteert.
- Je twee kinderen spelen samen, maar beginnen ruzie te maken over wie pop met bruine haren mag gebruiken. Herkenbaar! Maar, in plaats van in te grijpen, kan je hen aanmoedigen om zelf de ruzie op te lossen. Ze leren zo hun eigen grenzen én die van een ander respecteren, en oefenen oplossingsgericht denken.
Hoe klein die eerste stapjes richting zelfstandigheid ook zijn, moedig je kind aan en prijs het als iets nieuws lukt. En als het niet van de eerste keer juist loopt? Dan is dat ook oké. Blijf je kind in ieder geval aanmoedigen. Dat motiveert om het opnieuw te proberen en versterkt zelfvertrouwen. Lees ook meer in onze blog over belonen als een vorm van motivatie voor je kind.
Basisschoolleerling: grote sprongen op korte tijd
Tussen zijn zesde en twaalfde verandert een kind énorm. Niet alleen lichamelijk, emotioneel en cognitief, ook op vlak van zelfstandigheid maakt het enorme vooruitgang. Waar je bij het begin van de lagere school je kindje nog achterop de fiets naar school brengt, gaat je stoere tiener in de laatste graad met de hele klas op fietsweekend – zonder ouders. De weg naar zelfstandigheid is er eentje met steile klims, snelle afdalingen en af en toe een scherp bochtje. Daarom: een paar tips!
- Zelfstandig je tijd leren beheren is een van de moeilijkste zaken die een kind in deze periode leert. Hoeveel tijd heb ik nodig om iets te leren, om een oefening uit te voeren, om een toets te maken? Wanneer maak ik tussen mijn hobby’s door tijd om te studeren voor eindtoetsen? Een duidelijk leesbare klok of wekker en een kleurrijke kalender helpt om te plannen. Bekijk samen of je routine in dagen, weken of maanden kan brengen om alles overzichtelijk te houden.
- Leer je kind dat grenzen stellen en nee-zeggen oké is. Geen enkele ouder wil dat zijn kind verdrietig is, maar probeer je kind de kans te geven om bij ruzies of andere moeilijkheden in de klas, zelf het voortouw te laten nemen en tot een oplossing te komen. Pas als het echt de spuigaten uitloopt of je je zorgen maakt over de (emotionele) gezondheid of veiligheid van je kind, kan je ingrijpen. Vertrouw je zoon of dochter en babbel erover met elkaar, maar laat de praktische stappen – spreken met de juf, een vraag stellen, ruzie uitpraten – aan je kind zelf over.
- Moedig zelfstandig werken aan. Jij focust tijdens het werk zelf op je presentatie, je jaarrapport, je onderhoudscontract. Zonder dat iemand je daarbij moet begeleiden. Snap je iets niet? Dan vraag je hulp of zoek je extra informatie op. Hoe sneller je kind leert dat het zelfstandig op zoek kan gaan naar hulpbronnen, zonder dat jij die als ouder aanreikt, hoe beter het die vaardigheid onder de knie zal krijgen. Leer je kind websites als Wikipedia, ontdek samen de bib, geef het telefoonnummer van de tante die zo sterk is in Frans en onderzoek samen hoe het online leerplatform van de school werkt. Uiteraard ben jij in de buurt voor als het even moeilijk gaat, maar die moeilijke sommen, dat opstel in het Frans of die spreekbeurt over Zweden? Die zal je kind toch echt zelf moeten maken. Wil je hier graag nog wat dieper op ingaan? We hebben een aantal handige tips voor je verzameld in onze blog over huiswerk én hoe je je kind kunt helpen zelfstandiger te worden bij het maken ervan!
- Geef je kind verantwoordelijkheid die bij zijn leeftijd past. Bied begeleiding als dat nodig is, maar laat je kind zijn eigen fouten maken. Van fouten maken kan je leren, zeggen ze vaak. Wel, dat is zeker ook in de groei naar zelfstandigheid zo. Je kan vertellen tegen je kind wat je verwacht en welk doel volgens jou haalbaar is, maar het zal zelf wel opzoek moeten gaan naar een manier om dat doel te bereiken, er naartoe moeten werken en plannen. Zo kan een kind vanaf zijn zes jaar zelfstandig zorgen voor een huisdier, helpen bij het koken of poetsen, zichzelf aankleden. Vanaf acht jaar kan het ook zijn brooddoos klaarmaken, naar de bakker alleen of zijn bed opdekken. En in de derde graad? Dan is een trip naar de supermarkt ook mogelijk, stofzuigen, was in de droogkast steken (en die opzetten), zelf naar een vriendje fietsen of wandelen. Natuurlijk hangt het was af van kind tot kind, een mooie richtlijn vind je op de website van de Gezinsbond.
Op school en bij heel wat hobby’s telt de prestatie zwaar door: wie de meeste punten, goals of saves heeft, wordt beloond. Maar onthoud dat er naast het resultaat ook altijd een prestatie staat. Heeft je kind doorgebeten en niet opgegeven als het moeilijk werd en is het resultaat toch niet top? Dan nog verdient het een pluim, zeker als het echt zijn best gedaan heeft.
Het motiveren van een kind kan op verschillende manieren worden bereikt, waaronder het gebruik van beloningen. In onze blog 'belonen bij kinderen' hebben we zorgvuldig alle voor- en nadelen van beloningssystemen op een rijtje gezet. Hoewel beloningen kunnen helpen bij het stimuleren van gewenst gedrag en het versterken van positieve gewoonten, kunnen ze ook afhankelijkheid creëren van externe prikkels en intrinsieke motivatie belemmeren. Het is essentieel om een balans te vinden tussen het toepassen van beloningen en het aanmoedigen van zelfmotivatie en intrinsieke beloningen om een gezonde groei van het kind te ondersteunen.
Kinderen leren elke dag bij, wij dus ook.
Schrijf je in en krijg 5 euro korting!